ทรัพยากรธรรมชาติ

ทรัพยากรธรรมชาติ

ทรัพยากรธรรมชาติในจังหวัดมุกดาหาร

ป่าไม้ 
จังหวัดมุกดาหารมีพื้นที่ป่าไม้ประมาณ 842,000 ไร่ หรือประมาณร้อยละ 30 ของพื้นที่ทั้งหมด พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบสูง ประกอบด้วยป่า และภูเขาประมาณร้อยละ 30 ของพื้นที่ทั้งหมด ด้านทิศใต้และทิศตะวันตกมีเทือกเขาภูพาน ป่าไม้ และดงทึบด้านทิศตะวันออก เป็นพื้นที่ราบสลับป่า และมีแม่น้ำโขงเป็นเส้นกั้นเขตพรมแดน มีป่าสงวนแห่งชาติจำนวน 13 แห่ง อุทยานแห่งชาติ 3 แห่ง เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และห้ามล่าสัตว์ 2 แห่ง สวนรุกขชาติ 1 แห่ง

ป่าสงวนแห่งชาติ มี 13 ป่า มีพื้นที่ประมาณ 1,684,000 ไร่ ได้แก่ป่าดงปังอี่ แปลงที่ 1 - 7  ป่าดงหมู แปลงที่ 1 - 3 ป่าดงภูสีฐาน และดงภูพาน
อุทยานแห่งชาติ  มี 3 แห่งคืออุทยานฯ ห้วยหวด  อุทยานฯ ภูผาเทิบ และอุทยานฯ ภูสระดอกบัว
เขตอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ป่า  มี 2 แห่งคือเขตอนุรักษ์ฯ ภูสีฐาน และเขตอนุรักษ์ฯ ถ้ำผาน้ำทิพย์
สวนรุกขชาติ  มี 1 แห่งคือสวนรุกขชาติดงยังอี่


ทรัพยากรน้ำ มีทั้งลำน้ำ แหล่งน้ำธรรมชาติ และโครงการชลประทาน
ลำน้ำและแหล่งน้ำธรรมชาติ  มีลำน้ำสำคัญอยู่ 4 สายได้แก่ ลำน้ำโขง ห้วยบางทราย ห้วยบังอี่ และห้วยมุก พื้นที่ของจังหวัดสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มลุ่มน้ำ ได้แก่ กลุ่มลุ่มน้ำที่ไหลลงแม่น้ำโขง กลุ่มลุ่มน้ำที่ไหลไปลงน้ำยาง และกลุ่มลุ่มน้ำที่ไหลลงลำเซ
ลำน้ำที่ไหลลงลำน้ำโขง  ได้แก่ ห้ยชะโนด ห้วยบางทราย ห้วยมุก ห้วยบังอี่และลำน้ำบริเวณอำเภอดอนตาล
ลำน้ำที่ไหลลงน้ำยาง  ได้แก่ ลำน้ำสาขาลำน้ำยาง
ลำน้ำที่ไหลลงลำน้ำเซ  ได้แก่ ลำน้ำบริเวณอำเภอนิคมคำสร้อย

โครงการชลประทาน 
โครงการชลประทานขนาดใหญ่ และขนาดกลางจนถึงปี 2539 มี 8 โครงการ ส่วนใหญ่จะเป็นอ่างเก็บน้ำมีความจุรวมประมาณ 55 ล้านลูกบาศก์เมตร มีพื้นที่ชลประทานประมาณ 34,000 ไร่
สำหรับโครงการชลประทานขนาดเล็กมีอยู่ 84 โครงการ มีความจุรวมประมาณ 22 ล้านลูกบาศก์เมตร และมีพื้นที่ชลประทานประมาณ 45,000 ไร่
อ่างเก็บน้ำขนาดกลาง  ได้แก่ อ่าง ฯ ห้วยขี้เหล็ก  อ่าง ฯ ห้วยมุก  อ่าง ฯ ห้วยไร่  อ่าง ฯ ห้วยหินลับ  อ่าง ฯ ห้วยทา  อ่าง ฯ ห้วยขี้เหล็ก และอ่าว ฯ ห้วยสิงห์
อ่างเก็บน้ำขนาดเล็ก  มีกระจายอยู่ตามอำเภอต่าง ๆ คือ อำเภอเมือง ฯ 29 อ่าง  อำเภอนิคมคำสร้อย 9 อ่าง อำเภอทองหลวง 13 อ่าง อำเภอดอนตาล 16 อ่าง อำเภอหว้านใหญ่ 5 อ่าง อำเภอคำชะอี 5 อ่าง และอำเภอหนองสูง 9 อ่าง

แม่น้ำสายหลัก

แม่น้ำโขง 

แม่น้ำโขงเป็นแม่น้ำสายหลัก ไหลผ่านพื้นที่ 3 อำเภอ คือ อำเภอเมืองมุกดาหาร อำเภอหว้านใหญ่ และอำเภอดอนตาล และมีลำน้ำสาขาไหลผ่านในพื้นที่อำเภอต่างๆ ได้แก่ ห้วยมุก ห้วยบางทรายห้วยบังอี่ ห้วยชะโนด ที่ใช้เป็นแหล่งน้ำดิบเพื่อการผลิตน้ำประปาและการเกษตรกรรม และใช้ประโยชน์ด้านเศรษฐกิจอื่นๆ เช่น การคมนาคม การขนถ่ายสินค้า การประกอบกิจการดูดทราย การประมง การท่องเที่ยวเป็นต้น นอกจากจะมีแหล่งน้ำทางธรรมชาติแล้ว ยังมีแหล่งเก็บกักน้ำขนาดใหญ่ที่อยู่ในความดูแลของกรมชลประทาน ๑ แห่ง คือ อ่างเก็บน้ำห้วยขี้เหล็ก

ทรัพยากรดิน

สภาพภูมิประเทศของจังหวัดมุกดาหาร ส่วนใหญ่เป็นภูเขามีที่ราบเหมาะแก่การเกษตรค่อนข้างจำกัดกลุ่มดินในพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มดินไร่ พบร้อยละ 45 ของพื้นที่ทั้งหมด มีลักษณะเป็นดินร่วนถึงดินปนทรายมีการระบายน้ำค่อนข้างดี มีความอุดมสมบูรณ์ปานกลางถึงต่ำ รองลงมาคือกลุ่มดินพื้นที่สูงและภูเขา พบร้อยละ๓๕ ของพื้นที่ทั้งหมด พบในบริเวณที่มีสภาพพื้นที่เป็นภูเขาหรือเทือกเขา ส่วนใหญ่มีความลาดชันมากกว่าร้อยละ 35 เป็นบริเวณที่ไม่เหมาะสมสำหรับนำไปใช้ประโยชน์ในทางการเกษตร เนื่องจากอาจเกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศน์ควรสงวนไว้เป็นป่าตามธรรมชาติและเพื่อรักษาแหล่งต้นน้ำลำธาร กลุ่มดินคละ ซึ่งมีลักษณะดินในกลุ่มดินไร่คละดินนา พบเพียงร้อยละ 15 ของพื้นที่ทั้งหมดและกลุ่มดินนา ซึ่งมีลักษณะการระบายน้ำไม่ค่อยดีใช้ประโยชน์ในการทำนา พบเพียงร้อยละ 5 ของพื้นที่ทั้งหมด